Geluid pakt hoofdrol bij Brabantse windmolenprojecten

Door: Rutger Diepenhorst, geschreven op 14-01-2025 op Energiewerkplaatsbrabant.nl

Naast het Brabantse deel van de rijksweg A16 staan sinds twee jaar 26 windmolens die groene energie leveren. Bij dit project was geluid vanaf dag één een belangrijk thema.

Energieopwek

Dankzij de inzet van de innovatieve app Geluidsverwachting.nl, waarin omwonenden hun ervaring van het geluid konden delen, heeft de provincie waardevolle lessen geleerd.

Energie A16 is een groot windmolenproject langs de A16, verspreid over 28 kilometer in de gemeenten Breda, Drimmelen, Moerdijk en Zundert. Het doel was om minstens 100 megawatt aan duurzame energie op te wekken, voldoende voor 150.000 huishoudens. Uiteindelijk is dit zelfs 138 megawatt geworden.  

Wat dit project extra bijzonder maakt, is dat 25% van de opbrengsten naar lokale projecten voor de energietransitie gaat. Dit versterkt niet alleen de duurzame ambities, maar ook de betrokkenheid van de omgeving. Nu de windmolens enige tijd draaien, is de samenwerking tussen provincie en vier gemeenten in Energie A16-verband afgerond. 

Al veel geluid van A16 en HSL

Geluid was vanaf het begin een belangrijk thema. Bewoners in het gebied ervaren al veel geluid door de nabijheid van de snelweg, die is verbreed naar 2x3-baans, en van de HSL-spoorlijn. De komst van windmolens bracht extra zorgen met zich mee.  

“Geluid was de nummer één zorg van omwonenden”, vertelt Anne van Wijk, beleidsmedewerker Energieke Landschappen bij de provincie Noord-Brabant. “En daarom voor ons prioriteit nummer één. Uiteindelijk is gekozen voor een opstelling van de windmolens die het minste geluidseffect gaf.” 

Innovatie: geluidsverwachtings-app

Een opvallende innovatie binnen het project was de inzet van de app Geluidsverwachting.nl. Deze app, ontwikkeld door adviesbureau Arcadis, biedt een korte-termijnverwachting van het geluid en de slagschaduw van windmolens. Ook kunnen bewoners via de app doorgeven hoe zij persoonlijk de windmolens ervaren. 

Bewoners binnen een straal van 2,1 kilometer werden uitgenodigd om de app te gebruiken. Zo konden zij laagdrempelig en anoniem feedback geven over hun ervaringen. En dat geeft interessante inzichten, stelt Erik Koppen, senior-adviseur geluid bij Arcadis.  

“Op het moment dat velen reageren, krijg je een objectief beeld van hoe het geluid en de slagschaduw van de windmolens daadwerkelijk beleefd worden”, aldus Koppen. “De inzichten in de beleving en waarom het geluid onder bepaalde omstandigheden beter hoorbaar is, helpen in de communicatie met omwonenden. Eveneens helpt het bij de ontwikkeling van nieuwe projecten.” 

‘Inzicht in beleving van geluid’

Begin dit jaar stopt Energie A16 met het faciliteren van de app. Ongeveer 11% van de bewoners van de 6900 aangeschreven adressen heeft deze gebruikt. Dat hadden er volgens Anne van Wijk meer mogen zijn. “Meedoen is een keuze. Het helpt ons om een beter inzicht te krijgen in hoe het geluid wordt ervaren. Om het niet alleen over feiten en cijfers te hebben, maar ook over beleving.” Wat haar betreft wordt de app bij nieuwe windprojecten wederom ingezet.  

De resultaten van de app verschilden per regio. In de clusters A16-Noord en -Midden vielen de negatieve ervaringen mee en werden er ook positieve gedeeld. In het cluster Zuid waren wel de nodige geluidsklachten over windmolens te noteren.  

Omgevingsgeluid medebepalend

Een belangrijke les is dat de omgeving invloed heeft op hoe geluid wordt ervaren. In gebieden met al veel omgevingsgeluid, zoals bij de A16, valt dat van windmolens soms minder op. In stillere periodes, zoals ’s nachts, kan dit juist meer hinder veroorzaken.  

De windrichting blijkt ook een belangrijke rol te spelen. Als de wind naar de snelweg toe staat, is er minder geluid van de snelweg en is dat van de windmolens beter te horen. 

Zonder de hindermeldingen af te willen zwakken, zegt Erik Koppen van Arcadis dat over het algemeen de hinder van Energie A16 meevalt in vergelijking met andere windparken. Bij een aantal daarvan zie je volgens hem dat er meer meldingen zijn die veel langer aanhouden, tot het moment dat er maatregelen zijn genomen die de hinder verminderen. En maatregelen zijn er verschillende. 

“Het geluid van de ronddraaiende bladen wordt tegenwoordig standaard gereduceerd door ze te voorzien van kartelranden, uilenveren genoemd. Dat scheelt ongeveer 2-3 decibel. De turbines bij Energie A16 zijn daar allemaal van voorzien toen ze geplaatst zijn.” 

‘Producent moet afweging maken’

Het geluid van de apparatuur in de gondel, bij het middelpunt van de bladen, is soms te optimaliseren door de instellingen van de software aan te passen. Ook een technische maatregel kan hier uitkomst bieden, omdat lawaai vaak wordt veroorzaakt door trillingen als gevolg van de enorme windkracht. 

“Als je het geluid nog verder moet reduceren, kun je ervoor kiezen om de bladen iets te draaien, zodat ze wat minder wind vangen. Het nadeel daarvan is natuurlijk dat de molen dan minder stroom produceert.” Sommige maatregelen kosten volgens hem veel geld, andere weinig of geen. “Per keer moet de producent de afweging maken of het de moeite waard is.” 

Geluidsmetingen op tien locaties

Een andere geleerde les: betrokkenheid van de omgeving is cruciaal, om vertrouwen te winnen door zorgen serieus te nemen. De provincie heeft voldaan aan het verzoek van omwonenden om bij het project Energie A16 geluidsmetingen te laten verrichten.  

Anne van Wijk: “Dat is vóór de installatie van de windmolens gebeurd en afgelopen jaar is er een herhalingsmeting gedaan op dezelfde tien locaties. Om te kijken of de uitkomst matcht met wat we hebben afgesproken in de vergunningen. Daar verwachten wij binnenkort de resultaten van.”  

‘In ieder windproject meenemen’

Energie A16 laat zien hoe belangrijk het is om geluidsbelasting serieus te nemen in windmolenprojecten. Door technologie te combineren met betrokkenheid van de omgeving, zijn zorgen beter in kaart gebracht.  

De lessen uit dit project helpen om toekomstige windparken nog zorgvuldiger en slimmer te ontwikkelen. Zo gaat Arcadis de app Geluidsverwachting.nl nu inzetten bij het Brabantse windpark Karolinapolder in Dinteloord.  

“Geluid is gewoon een heel belangrijke zorg in relatie tot een windpark”, zegt Van Wijk namens de provincie. “Nederland is een klein land met veel ontwikkelingen. In ieder windproject dat je hierna gaat realiseren, moet je dit meenemen.”